دکتر مهدی کریمی تفرشی *
همکاری اکو با پروژه احیای جاده ابریشم گامی بزرگ در کنار زدن آمریکا از مناسبات اقتصادی منطقه است
گرایش جهانی به الگوی توسعه مبتنی بر اقتصاد آزاد و افزایش صادرات، موجب شده کشورهای منطقهای و فرامنطقهای به سوی همکاری در زمینه تجارت و صنعت، به عنوان ابزاری کارآمد برای توسعه اقتصادی و اجتماعی قدم بردارند. بر این اساس سازمان همکاری اقتصادی (اکو) توسعه اقتصادی کشورهای عضو را مدنظر قرار داده است. اکو یک سازمان منطقهای دولتی محسوب میگردد که در سال ۱۹۸۵ از سوی ایران، پاکستان و ترکیه با هدف پیشبرد همکاریهای اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو تأسیس شد. اکو در واقع جانشین سازمان همکاری منطقهای برای توسعه (RCD) میباشد که از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹ موجودیت داشت. در سال ۱۹۹۲، این سازمان با پذیرفتن هفت عضو کشور جدید شامل افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان مورد توجه بیشتری قرار گرفت.مهمترین نقش اکو برای کشورهای عضو، توسعه روابط اقتصادی آن است. اگر چه با موانع اقتصادی- سیاسی فراوانی مواجه است.
گرایش جهانی برای پذیرش الگوی توسعه مبتنی بر اقتصاد بازار و افزایش صادرات، سبب شده کشورهای عضو اکو نیز به افزایش سرعت آزادسازی اقتصادی و نقش فزاینده بخش خصوصی در توسعه اقتصادی توجه ویژهای داشته باشد.
علیرغم چشمانداز روشن و اهداف توسعهای مهمی که این سازمان دارد هنوز نتوانسته به جایگاه قابل قبولی دست پیدا کرده و اهداف منطقه ای خود را محقق کند.آمارها نشان دهنده این است که در سال 2014، تبادلات تجاری بین کشورهای عضو این سازمان تنها 8 درصد از تجارت خارجی کشورهای عضو را در برداشته است و این نشانگر عدم توسعه بخش بازرگانی در میان کشورهای عضو است. در حالیکه بعد از تاسیس اتحادیه اروپا، حدود ۸۰ درصد از تجارت کشورهای عضو در درون خود اتحادیه انجام گرفته است.یکی از ابزارهای مهمی که به منظور گسترش مبادلات درون منطقهای استفاده میشود، کاهش تعرفههای گمرکی و تخفیف تعرفه برای کالاهای وارد شده از سایر کشورهای عضو است. در این زمینه کشورهای عضو اکو با عقد موافقتنامههایی برای کاهش تعرفه برخی از کالاهای وارداتی خود اقدام کردهاند.در حال حاضر اقتصاد کشورهای عضو اکو عموما توسعه نیافته، وابسته، تک محصولی، صادرکننده موادخام و واردکننده کالاهای ساخته شده مصرفی میباشد و این ویژگیها اقتصاد کشورهای عضو را بیشتر به اقتصادهای رقیب و نه مکمل تبدیل کرده است، هرچند این ساختارها در حال دگرگونی است و کشورهای عضو در جهت تنوع بخشیدن به تولیدات و صنایع و خروج از اقتصاد تک محصولی تلاش مینمایند.برای ادغام مؤثر و کارآمد کشورهای عضو اکو در فرآیند جهانی شدن اقتصاد بهویژه عضویت در سازمان تجارت جهانی، پیش زمینهها و زیرساختهایی لازم است که فراهم شود از جمله سرعت بخشیدن به روند خصوصی سازی و خارج شدن از اقتصاد دولتی، آزادسازی و تنظیم بازار بهویژه خدمات، تلاش در جهت جذب سرمایههای خارجی و کاهش تدریجی تعرفهها، گرایش به سمت سیاستهای بازارمحور و الزام شرکتهای تجاری به افزایش کیفیت کالاها میتواند زمینهساز رشد فزاینده تحقق اهداف جهانی شدن اقتصاد باشد.نقش سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان در انتقال ثروت عظیم انرژی در میان کشورهای عضو اکو بسیار موثر و حائز اهمیت است. نیاز روزافزون اتحادیه اروپا به انرژی یک فرصت مهم را پیش روی اکو قرار داده است که این سه کشور میتوانند از این فرصت طلایی بهرهبرداری کنند.در حال حاضر بخش عمدهای از گاز مصرفی اروپا از روسیه، نروژ و الجزایر تأمین میشود. این امر در کنار بروز برخی مشکلات سیاسی بین اروپا و روسیه مشکلات فراوانی را برای اروپاییها در پی داشت. بنابراین درصورت اتخاذ یک موضع هماهنگ در بخش انرژی، شرایط کنونی فرصت بزرگی را در اختیار اعضای اکو قرار میدهد که با برنامهریزی مناسب میتوان از آن به نفع کشورهای عضو بهرهبرداری نمود.
ایران که از بنیانگذاران این سازمان است، به یکی از محورهای اصلی و تعیین کننده در منطقه تبدیل شده است که یکی از عوامل آن جایگاه ایران در بازار انرژی جهان است. منابع چشمگیر انرژی و امکان انتقال آن به بازارهای جهانی، اهمیت و اعتبار ایران را در منطقه بسیار افزایش داده است. ایران موافقت نامههای همکاری چند جانبه متعددی را با کشورهای این منطقه امضا کرده است. ایران، یکی از بهترین مسیرهای انتقال انرژی از این منطقه به جهان است.ایران بهدلیل داشتن مرز زمینی با 5 کشور دیگر عضو و دارا بودن موقعیت استراتژیک جغرافیایی برای برقراری اتصال سایر اعضاء به آبهای بینالمللی و نیز بهدلیل استقرار دبیرخانه دائمی اکو در تهران از موقعیت محوری در این سازمان برخوردار است. از سویی دیگر محصور بودن کشورهای آسیای مرکزی که عضو این سازمان هستند باعث شده که اهمیت داشتن روابط اقتصادی و تجاری این کشورها با ایران از اهمیت بسیاری برای این کشورها برخوردار باشد.نقش سازمان اکو در احیای جاده ابریشم نقشی بسیار موثر و حیاتی میباشد. طرح جاده ابریشم جدید بهعنوان یک طرح بسیار طلایی در جهت گسترش مبادلات تجاری و رشد فزاینده اقتصادی کشورهای عضو اکو که در کمربند جاده ابریشم هستند باید مورد توجه و بازنگری خاص کشورهای عضو اکو قرار گیرد. چرا که این سازمان میتواند با پشتیبانی از این طرح، به رفع موانع و چالشهای موجود در این طرح مبادرت ورزد و به احیای این پروژه کمک موثری نماید.
کشور ما بهعنوان یکی از مهمترین کشورهای مسیر جاده ابریشم جدید، میتواند نقش مهم و کلیدی در تسریع اجرایی شدن آن ایفا کند. ایران از نظر چین، عنصر مرکزی در کمربند اقتصادی جاده ابریشم است و موقعیت استراتژیک جغرافیایی آن، به کشورمان در برنامه چین جایگاه حیاتی بخشیده است، لذا ایران میتواند محل عبور دو جاده دریایی و زمینی ابریشم باشد.ایران یکی از اصلیترین گذرگاهها و کریدورها برای اجرای طرحها و پروژههای بزرگ اقتصادی بوده و هست.. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، انتظار میرود کشورمان جایگاه خوبی در راهبرد تزانزیتی چین داشته باشد.ایران با داشتن منابع عظیم نفت و گاز و قرار گرفتن در «هارتلند انرژی» موقعیت جغرافیایی خوبی برای مشارکت و بهرهگرفتن از مزایای پروژه راه ابریشم چین دارد. موقعیت ژئواستراتژیک ایران که در مرز دریای خزر و خلیج فارس قرار گرفته برای چین مهم است و این کشور خواهان مشارکت جدی ایران در این پروژه است.قطعاً ایران به عنوان یک قطب اساسی در سازمان همکاریهای اقتصادی اکو و نیز یک گذرگاه کلیدی در پروژه راه ابریشم میتواند از امکانات و مزایای این سازمان برای احیای جاده ابریشم و گسترش مناسبات تجاری بین کشورهای عضو استفاده نماید و خود به یک قطب اقتصادی در منطقه تبدیل شود.برای تحقق این هدف مهم، ایجاد جذابیت و اقتصادی کردن ترانزیت برای افزایش قدرت رقابت با کشورهای دیگر بهویژه کشورهای همسایه را باید در اولویت سیاستهای اقتصادی خود قرار دهیم. کنوانسیونها و موافقتنامههای بینالمللی مهم حوزه حمل و نقل و ترانزیت را باید جدی بگیریم. باید از ظرفیت بالای ناوگان حمل و نقل کشورمان استفاده کنیم و به سرعت زیرساختها را در این حوزه تقویت کنیم و در صدد رفع کمبودها و مشکلات موجود برآییم. برای تقویت این زیرساختها و رشد و توسعه در این حوزه قطعاً اجلاس سران اکو میتواند فرصتی مناسب برای کشورمان در جهت بهرهمندی از توافق نامههای اقتصادی و تقویت مناسبات سیاسی و اقتصادی باشد که قطعاً میتواند جایگاه ایران را در پروژه راه ابریشم مستحکمتر کند.احیای جاده ابریشم باید بهعنوان یکی از پروژهها و طرحهای اقتصادی کلیدی در سازمان همکاریهای اقتصادی اکو مطرح شود و به عنوان یکی از اهداف اصلی این سازمان در دست بررسی و اقدام قرار گیرد. چرا که حضور مؤثر اکو در بحث احیای جاده ابریشم میتواند به ایجاد منافع اقتصادی فزاینده برای کشورهای عضو و تحقق بسیاری از اهداف اقتصادی این سارمان کمک کند.گسترش مناسبات تجاری کشورهای عضو اکو با چین به عنوان یکی از ابرقدرتهای اقتصادی جهان و دور زدن آمریکا و کنار زدن این کشور از گردونه مناسبات تجاری منطقه، میتواند از مهمترین دستاوردهای اتصال اکو با پروژه راه ابریشم باشد.
* ریاست هیأت مدیره تعاونی تولید کنندگان محصولات غذایی کشور، رییس هیأت مدیره اتحادیه تعاونیهای توزیع و فروش محصولات غذایی، رییس هیأت مدیره مجتمع صنایع غذایی گلها و هلدینگ آل ام کا تی (MKT GROUP)، نایب رییس هیأت مدیره انجمن علوم و فناوری غلات ایران، عضو هیأت مدیره کانون انجمنهای صنایع غذایی کارآفرین برتر جهان اسلام
- نویسنده : دکتر مهدی کریمی تفرشی *
Sunday, 12 May , 2024