مهندس محمدرضا جمشیدی

کاربرد بیش از اندازه آفت‌کش‌ها در طبیعت باعث ایجاد یکسری اختلالات در روند طبیعی موجودات زنده در دنیای امروز شده است. میوه‌های تازه و سبزیجات می‌توانند یک منبع مضر از مواد شیمیایی از جمله ارگانوفسفر، ارگانوکلره، کاربامات‌ها، سولفونیل اوره و کلروپایریفوس به‌دلیل استفاده غیرمعقول از آفت‌کش‌ها باشند.
به عبارتی گاهی مصرف‌کنندگان از محصولاتی ممکن است استفاده کنند که دارای غلظت زیادی از انواع آفت‌کش‌ها هستند.
باقی‌مانده سموم در محصولات کشاورزی و ورود آنها به بدن انسان منجر به مسمومیت می‌شود و عوارض ناخواسته‌ای مانند بروز انواع سرطان‌ها، ناباروری و عارضه‌های دیگر به‌همراه دارد.
امروز با ارتقای تکنولوژی آزمایشگاه‌های مرجع، اندازه‌گیری باقی‌مانده سموم به مدد بشر آمده تا بتوانند از مضرات این پدیده بکاهند.
ناگفته نماند در هنگام مصرف محصولات کشاورزی لازم است استانداردهای خاصی از نظر میزان باقی‌مانده سموم رعایت شود که اصطلاحاً حداکثر باقی‌مانده مجاز با (MRL) نامیده می‌شود. شاخص‌های حداکثر مجاز باقی‌مانده سموم براساس اطلاعات جمع‌آوری شده از تنوع واقعی مصرف آفت‌کش‌ها و سبد غذایی کشور و مطابق با ارزیابی ریسک مورد تائید مجامع بین‌المللی در سال 2017 میلادی تعیین شده و در حال حاضر اطلاعات موردنیاز در سایت مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی در دسترس مصرف‌کنندگان قرار دارد.

در این سایت بالغ بر 2700 داده MRL برای 203 آفت‌کش در بیش از 80 محصول مختلف کشاورزی موجود است و از آنجایی‌که طراحی این سایت مشابه سایت اتحادیه اروپا انجام گرفته، برای کاربر این امکان را مهیا می‌کند که به مقدار مجاز باقی‌مانده آفت‌کش موردنظرش دست پیدا کند.
در حقیقت با این حرکت مطلوب در سال گذشته، ایران به جمع کشورهای صاحب MRL پیوسته است که به نوبه خود می‌تواند یکی از الزامات مهم برای ارزیابی سلامت محصولات کشاورزی تلقی شود و زمینه‌ساز اصلاح الگوی مصرف آفت‌کش‌ها در کشور شود.
اخیراً بازگشت چند فقره محصولات صادراتی کشاورزی بازهم موضوع آفت‌کش‌های کشاورزی و باقی‌مانده سموم را در افکار عمومی مطرح کرد و شائبه‌های بسیاری را به‌همراه داشت، در حالی‌که وجود باقی‌مانده سموم در یک محصول کشاورزی در اصل ممکن است به‌دلیل عدم آگاهی یک کشاورز در طی دوره کارش یا زمان ماندگاری سموم روی یک محصول تا ورود به بازار باشد.
به عنوان نمونه سمومی که دوره ماندگاری 14 روزه دارد اگر پس از 7 روز برداشت و وارد بازار شود، طبیعی است که ممکن است برای مصرف‌کننده مخاطراتی را به همراه داشته باشد.
در تمام دنیا از سال‌ها پیش طرح جایگزینی سموم کم خطر با سموم پرخطر که در بخش کشاورزی ایران 27 تا 28 درصد سموم مصرفی را شامل می‌شود مطرح و اجرایی شده است در کشور ما نیز به‌نظر می‌رسد یکی از مواردی که می‌تواند باعث اطمینان خاطر مصرف‌کننده داخلی و خارجی شود همین جایگزینی باشد.
در حقیقت اگر متولیان در نظر داشته باشند که امنیت تولیدات بخش کشاورزی را تأمین کنند چاره‌ای جز تأمین سموم کم خطر که دوره ماندگاری 2 تا 3 روزه دارند و با دز پایین در مزرعه مصرف می‌شوند ندارند.